Nr 60 - Zagadnienie pamięci zbiorowej w świetle traktatu polsko-niemieckiego

„Biuletyn Instytutu Zachodniego” nr 60/2011: prof. dr hab. Zbigniew Mazur - Zagadnienie pamięci zbiorowej w świetle polsko-niemieckiego traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1991 r.

Europa jest zbiorem narodów o tak zróżnicowanej przeszłości, że funkcjonujące w niej kanony pamięci zbiorowej siłą rzeczy muszą się niejednokrotnie rozmijać, wykluczać i zwalczać. Konfrontacji lub rywalizacji między pamięciami narodowymi się nie uniknie, tym bardziej, że dotykają niezmiernie wrażliwych pokładów tożsamości, prestiżu na arenie międzynarodowej i prawomocności roszczeń materialnych. Gorzej, bo wyraźnie narasta pokusa władania interpretacją przeszłości, ustanowienia hegemonii kulturowej, panowania nad umysłami i emocjami ludzkimi w skali międzynarodowej. Stosunkowo świeżym zjawiskiem są ceremonialne przeprosiny, żądania przyznania się do winy, oficjalne prośby o przebaczenie. Wykształcił się rytuał pokuty oraz pojednania, posługiwania się uroczystą frazeologią i wykonywania stosownych gestów w momentach i miejscach o symbolicznym znaczeniu przez wysoko postawione osobistości państwowe, premierów, prezydentów i ministrów. Czasami ta nowa „moralność historyczna” znajduje odbicie w dwustronnych i wielostronnych deklaracjach lub w układach międzynarodowych, często w preambułach zawierających wykład intencji i wartości, jakimi kierują się strony porozumienia.