POLITYKA BUDOWY POKOJU. POMOC HUMANITARNA I ROZWOJOWA

Praca zbiorowa pod red. Joanny Dobrowolskiej-Polak
część III cyklu „Kryzysy humanitarne wywołane działalnością człowieka”
seria: Prace Instytutu Zachodniego nr 93 Warszawa-Poznań 2013, 232 ss.

W ostatnich dwóch dekadach pomoc humanitarna i rozwojowa wyrosła na znaczący obszar międzynarodowych stosunków politycznych i ekonomicznych. Uruchamiana w sytuacji kryzysów humanitarnych oraz na obszarach postkonfliktowych ma na celu niesienie ulgi w cierpieniu ludziom nie biorącym bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych. Ma też wspomagać odbudowę regionów objętych konfliktem, przywracać podstawy państwowości, wspomagać rekoncyliację społeczną i kłaść podwaliny pod odbudowę gospodarki.

Przekazywaniem pomocy humanitarnej zajmują się międzyrządowe i pozarządowe organizacje koordynowane przez agendy ONZ. Działalność tych organizacji jest uzależniona od otrzymywanego od donatorów wsparcia finansowego.

Po atakach na Stany Zjednoczone w 2001 r. państwa, które są największymi donatorami pomocy, uznały programy humanitarne i rozwojowe za nową formę realizacji celów własnej polityki zagranicznej. W wyniku dokonanej przez siebie redefinicji zadań stawianych przed pomocą humanitarną i rozwojową państwa, dotujące dotychczas działalność stricte humanitarną, zaczęły podporządkowywać udzielanie pomocy bieżącym celom polityki zagranicznej i instrumentalnie traktować zarówno ONZ i jego agendy, jak i pomocowe organizacje międzyrządowe i pozarządowe. Rządy państw obwarowały środki przeznaczone na organizację wsparcia warunkiem ich alokacji w określonych regionach oraz kierowaniem ich do wybranych grup beneficjentów. Pomoc otrzymywały organizacje, które były bardziej skłonne uwzględniać polityczne cele donatorów.

Efektem politycznej redefinicji celów pomocy był także systematyczny wzrost dotacji na aktywność humanitarną i prorozwojową Dał on organizacjom finansowe możliwości działania, ale przekształcił też sferę humanitarną i rozwojową w pomocowy biznes. Sprzyjał powstawaniu nowych organizacji i prywatnych korporacji, które – za odpowiednim wynagrodzeniem – prowadziły akcje pomocy. Symbolicznym przykładem upolitycznienia i militaryzacji pomocy stały się działania państw podczas konfliktów w Afganistanie i Iraku.

Przemiany pomocowego obszaru stosunków międzynarodowych stanowią przedmiot zainteresowania autorów tomu. Opracowania traktują o międzynarodowej pomocy humanitarnej, roli Unii Europejskiej jako jednego z największych donatorów pomocy rozwojowej, funkcjonowaniu organizacji religijnych i motywowanych religijnie na polu pomocy międzynarodowej oraz o działaniach nowych, rosnących donatorów pomocy rozwojowej. Tom zamyka część poświęcona ramowej analizie aktywności międzynarodowych aktorów na obszarze afgańskiego konfliktu zbrojnego.

Polityka budowy pokoju ukazuje się jako trzecia część cyklu „Kryzysy humanitarne wywołane działalnością człowieka”. Poprzednie dwa tomy: Stabilizacja nieładu i destabilizacja ładu (2011) oraz Solidarność humanitarna (2012) poświęcone są strategiom bezpieczeństwa państw i organizacji międzynarodowych, oddziaływaniu stref kryzysowych na bezpieczeństwo globalne i regionalne, masowym naruszeniom praw człowieka i ich konsekwencjom oraz ochronie ofiar kryzysów humanitarnych.